Η οικονομική αυτοκτονία της Ευρώπης ...
MERKOZY
Tο Σάββατο οι Times έγραψαν για ένα φαινόμενο που διευρύνεται στην Ευρώπη: τις «αυτοκτονίες λόγω οικονομικής κρίσης», αυτοκτονίες από απελπισία λόγω ανεργίας ή επιχειρηματικής αποτυχίας. Ήταν ένα πολύ συγκινητικό δημοσίευμα. Όμως είμαι βέβαιος πως δεν ήμουν ο μοναδικός αναγνώστης, ιδίως μεταξύ των οικονομολόγων, που αναρωτήθηκε μήπως οι αυτοκτονίες δεν περιορίζονται σε ατομικό επίπεδο, αλλά σε ολόκληρη την ήπειρο, καθώς οι Ευρωπαίοι ηγέτες μοιάζουν αποφασισμένοι να οδηγήσουν το σύνολο της Ευρώπης στην οικονομική αυτοκτονία.
Μέχρι και πριν λίγους μήνες ένιωθα κάποιες ελπίδες για την Ευρώπη. Θα θυμάστε πως το περασμένο φθινόπωρο η Ευρώπη βρισκόταν στα πρότυπα μιας χρηματοοικονομικής καταστροφής: όμως η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, το ευρωπαϊκό αντίστοιχο της αμερικανικής Fed, έσπευσε να σώσει την Γηραιά Ήπειρο. Πρόσφερε στις ευρωπαϊκές τράπεζες ανοιχτές γραμμές πιστώσεων, ενεχυριάζοντας ομόλογα ευρωπαϊκών κυβερνήσεων: αυτή η κίνηση στήριξε άμεσα τις τράπεζες και έμμεσα τις κυβερνήσεις, και τερμάτισε το κύμα πανικού.
Το ερώτημα της ημέρας λοιπόν, τότε, ήταν αν εκείνη η γενναία και αποτελεσματική κίνηση θα ήταν η αρχή μιας ευρύτερης αναθεώρησης, αν δηλαδή οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα χρησιμοποιούσαν τις «ανάσες» που τους έδωσε η ΕΚΤ γιά να ξανασκεφτούν τις πολιτικές που ευθύνονται εξαρχής για την σημερινή κατάσταση. Κάτι τέτοιο δεν έγινε. Αντιθέτως, οι ηγέτες επέμειναν με διπλάσια ένταση στις αποτυχημένες πολιτικές και ιδέες τους. Και δυσκολεύομαι πλέον πολύ να πιστέψω πως υπάρχει κάτι - οτιδήποτε - που θα μπορούσε να τους κάνει να αλλάξουν ρότα.
Σκεφτείτε πώς έχουν τα πράγματα στην Ισπανία, που αποτελεί σήμερα το επίκεντρο της κρίσης. Δεν μιλάμε πια για απλή οικονομική στασιμότητα: η Ισπανία βιώνει μια νέα μεγάλη ύφεση, με την ανεργία στο 23,6%, ποσοστό συγκρίσιμο με εκείνο των ΗΠΑ στο αποκορύφωμα της Μεγάλης Ύφεσης, και με νεανική ανεργία που ξεπερνά το 50%. Αυτό δεν μπορεί να συνεχιστεί - και η συνειδητοποίηση αυτού του γεγονότος είναι που στέλνει τις επιδόσεις των ισπανικών ομολόγων όλο και ψηλότερα.
Κατά κάποιο τρόπο, δεν έχει και τόση σημασία το πώς έφτασε η Ισπανία σε αυτό το σημείο. Ομως πρέπει να ειπωθεί πως το ισπανικό «στόρι» δεν έχει καμιά σχέση με τις ηθικοπλαστικές ιστορίες που τόσο δημοφιλείς είναι μεταξύ των Ευρωπαίων αξιωματούχων, και ιδίως στην Γερμανία. Η Ισπανία δεν ήταν δημοσιονομικά άσωτη - πριν την κρίση είχε χαμηλό χρέος και πλεονασματικούς προϋπολογισμούς. Δυστυχώς, όμως, είχε και μια τεράστια φούσκα στην αγορά ακινήτων, μια φούσκα που θα ήταν αδύνατον να μεγαλώσει τόσο χωρίς τα κολοσσιαία δάνεια που έδιναν οι γερμανικές τράπεζες προς τις ισπανικές. Όταν η φούσκα έσκασε, η ισπανική οικονομία βρέθηκε στα κρύα του λουτρού: τα δημοσιονομικά προβλήματα της Ισπανίας είναι συνέπεια της ύφεσης που παρουσιάζει, όχι η αιτία της.
Όπως και να 'χει, η συνταγή κατέφθασε από το Βερολίνο και την Φρανκφούρτη και περιλαμβάνει, όπως σίγουρα μαντέψατε, ακόμη μεγαλύτερες δόσεις δημοσιονομικής αυστηρότητας.
Αυτό, για να μην μασάμε τα λόγια μας, είναι απλά παρανοϊκό. Η Ευρώπη έχει πολύχρονη εμπειρία από προγράμματα σκληρής λιτότητας, και τα αποτελέσματα είναι αυτά ακριβώς που θα σας έλεγαν να περιμένετε οι ιστορικοί μελετητές: αυτού του είδους τα προγράμματα σπρώχνουν τις οικονομίες που βρίσκονται σε ύφεση σε ακόμη βαθύτερη ύφεση. Και βέβαια, επειδή οι επενδυτές παρακολουθούν τα δημόσια οικονομικά των κρατών ως δείκτη για το αν τα κράτη θα μπορέσουν ή όχι να αποπληρώσουν το χρέος τους, τα προγράμματα λιτότητας δεν αποδίδουν ούτε καν ως μέσα για την μείωση του κόστους δανεισμού από τις αγορές.
Ποια εναλλακτική λύση υπάρχει; Στην δεκαετία του 1930, μια ιστορική περίοδο που μοιάζει να αντιγράφεται όλο και πιο πιστά στην σημερινή Ευρώπη, βασικό προαπαιτούμενο για την ανάκαμψη ήταν η εγκατάλειψη του κανόνα του χρυσού. Το σημερινό αντίστοιχο θα ήταν η έξοδος από το ευρώ και η επαναφορά των εθνικών νομισμάτων. Μπορεί κανείς να πει πως αυτό είναι αδιανόητο, και πράγματι θα ήταν ένα γεγονός που θα προκαλούσε τεράστια οικονομική και πολιτική αναταραχή. Όμως το πραγματικά αδιανόητο θα ήταν η συνέχιση της σημερινής πορείας, με την επιβολή όλο και αυστηρότερων μέτρων σε βάρος χωρών που ήδη βιώνουν ποσοστά ανεργίας αντάξια της Μεγάλης Ύφεσης.
Αν λοιπόν οι Ευρωπαίοι ηγέτες ήθελαν πράγματι να σώσουν το ευρώ, θα αναζητούσαν μια εναλλακτική πορεία. Και το ποια θα μπορούσε να είναι μια τέτοια εναλλακτική είναι επίσης ξεκάθαρο. Η Ευρώπη χρειάζεται πιο επεκτατικές νομισματικές πολιτικές, με την μορφή της προθυμίας - μιας εκπεφρασμένης δημόσια προθυμίας - της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να αποδεχτεί κάπως υψηλότερα ποσοστά πληθωρισμού από τα σημερινά.
Χρειάζεται επίσης πιο επεκτατικές δημοσιονομικές πολιτικές, με την μορφή μιας σειράς γερμανικών προϋπολογισμών που θα λειτουργούσαν ως αντίβαρο στην λιτότητα στην Ισπανία και άλλα προβληματικά κράτη στην ευρωπαϊκή περιφέρεια, αντί να πολλαπλασιάζουν τις επιπτώσεις της. Ακόμη και με τέτοιες αναπτυξιακές πολιτικές, βέβαια, τα κράτη της περιφέρειας έχουν μπροστά τους δύσκολα χρόνια - αλλά τουλάχιστον θα υπήρχε κάποια ελπίδα ανάκαμψης.
Χρειάζεται επίσης πιο επεκτατικές δημοσιονομικές πολιτικές, με την μορφή μιας σειράς γερμανικών προϋπολογισμών που θα λειτουργούσαν ως αντίβαρο στην λιτότητα στην Ισπανία και άλλα προβληματικά κράτη στην ευρωπαϊκή περιφέρεια, αντί να πολλαπλασιάζουν τις επιπτώσεις της. Ακόμη και με τέτοιες αναπτυξιακές πολιτικές, βέβαια, τα κράτη της περιφέρειας έχουν μπροστά τους δύσκολα χρόνια - αλλά τουλάχιστον θα υπήρχε κάποια ελπίδα ανάκαμψης.
Αυτό που βλέπουμε όμως είναι η απόλυτη ανελαστικότητα. Τον Μάρτιο, οι Ευρωπαίοι ηγέτες υπέγραψαν ένα δημοσιονομικό σύμφωνο που στην πράξη αναγορεύει την δημοσιονομική αυστηρότητα σε μοναδική θεραπεία για όλα τα οικονομικά προβλήματα. Στο μεταξύ, οι βασικοί αξιωματούχοι της κεντρικής τράπεζας επαναλαμβάνουν με έμφαση την πρόθεσή τους να αυξήσουν τα επιτόκια δανεισμού, στην παραμικρή ένδειξη αύξησης του πληθωρισμού.
Δύσκολα λοιπόν αποφεύγει κανείς μια αίσθηση απελπισίας. Αντί να παραδεχτούν το λάθος τους, οι Ευρωπαίοι ηγέτες μοιάζουν αποφασισμένοι να οδηγήσουν τις οικονομίες τους - και τις κοινωνίες τους - στον γκρεμό. Και το τίμημα θα το πληρώσει όλος ο κόσμος.
KRUGMAN PAUL
ΤΟ ΒΗΜΑ/ The New York Times
''BHMA''
18-4-2012
ΣΧΕΤΙΚΑ
Europe’s Economic Suicide
On Saturday The Times reported on an apparently growing phenomenon in Europe: “suicide by economic crisis,” people taking their own lives in despair over unemployment and business failure. It was a heartbreaking story. But I’m sure I wasn’t the only reader, especially among economists, wondering if the larger story isn’t so much about individuals as about the apparent determination of European leaders to commit economic suicide for the Continent as a whole.
Just a few months ago I was feeling some hope about Europe. You may recall that late last fall Europe appeared to be on the verge of financial meltdown; but the European Central Bank, Europe’s counterpart to the Fed, came to the Continent’s rescue. It offered Europe’s banks open-ended credit lines as long as they put up the bonds of European governments as collateral; this directly supported the banks and indirectly supported the governments, and put an end to the panic. The question then was whether this brave and effective action would be the start of a broader rethink, whether European leaders would use the breathing space the bank had created to reconsider the policies that brought matters to a head in the first place.
On Saturday The Times reported on an apparently growing phenomenon in Europe: “suicide by economic crisis,” people taking their own lives in despair over unemployment and business failure. It was a heartbreaking story. But I’m sure I wasn’t the only reader, especially among economists, wondering if the larger story isn’t so much about individuals as about the apparent determination of European leaders to commit economic suicide for the Continent as a whole.
Just a few months ago I was feeling some hope about Europe. You may recall that late last fall Europe appeared to be on the verge of financial meltdown; but the European Central Bank, Europe’s counterpart to the Fed, came to the Continent’s rescue. It offered Europe’s banks open-ended credit lines as long as they put up the bonds of European governments as collateral; this directly supported the banks and indirectly supported the governments, and put an end to the panic. The question then was whether this brave and effective action would be the start of a broader rethink, whether European leaders would use the breathing space the bank had created to reconsider the policies that brought matters to a head in the first place.
But they didn’t. Instead, they doubled down on their failed policies and ideas. And it’s getting harder and harder to believe that anything will get them to change course.
Consider the state of affairs in Spain, which is now the epicenter of the crisis. Never mind talk of recession; Spain is in full-on depression, with the overall unemployment rate at 23.6 percent, comparable to America at the depths of the Great Depression, and the youth unemployment rate over 50 percent. This can’t go on — and the realization that it can’t go on is what is sending Spanish borrowing costs ever higher.
In a way, it doesn’t really matter how Spain got to this point — but for what it’s worth, the Spanish story bears no resemblance to the morality tales so popular among European officials, especially in Germany. Spain wasn’t fiscally profligate — on the eve of the crisis it had low debt and a budget surplus. Unfortunately, it also had an enormous housing bubble, a bubble made possible in large part by huge loans from German banks to their Spanish counterparts. When the bubble burst, the Spanish economy was left high and dry; Spain’s fiscal problems are a consequence of its depression, not its cause.
Nonetheless, the prescription coming from Berlin and Frankfurt is, you guessed it, even more fiscal austerity.
This is, not to mince words, just insane. Europe has had several years of experience with harsh austerity programs, and the results are exactly what students of history told you would happen: such programs push depressed economies even deeper into depression. And because investors look at the state of a nation’s economy when assessing its ability to repay debt, austerity programs haven’t even worked as a way to reduce borrowing costs.
What is the alternative? Well, in the 1930s — an era that modern Europe is starting to replicate in ever more faithful detail — the essential condition for recovery was exit from the gold standard. The equivalent move now would be exit from the euro, and restoration of national currencies. You may say that this is inconceivable, and it would indeed be a hugely disruptive event both economically and politically. But continuing on the present course, imposing ever-harsher austerity on countries that are already suffering Depression-era unemployment, is what’s truly inconceivable.
So if European leaders really wanted to save the euro they would be looking for an alternative course. And the shape of such an alternative is actually fairly clear. The Continent needs more expansionary monetary policies, in the form of a willingness — an announced willingness — on the part of the European Central Bank to accept somewhat higher inflation; it needs more expansionary fiscal policies, in the form of budgets in Germany that offset austerity in Spain and other troubled nations around the Continent’s periphery, rather than reinforcing it. Even with such policies, the peripheral nations would face years of hard times. But at least there would be some hope of recovery.
What we’re actually seeing, however, is complete inflexibility. In March, European leaders signed a fiscal pact that in effect locks in fiscal austerity as the response to any and all problems. Meanwhile, key officials at the central bank are making a point of emphasizing the bank’s willingness to raise rates at the slightest hint of higher inflation.
So it’s hard to avoid a sense of despair. Rather than admit that they’ve been wrong, European leaders seem determined to drive their economy — and their society — off a cliff. And the whole world will pay the price.
Consider the state of affairs in Spain, which is now the epicenter of the crisis. Never mind talk of recession; Spain is in full-on depression, with the overall unemployment rate at 23.6 percent, comparable to America at the depths of the Great Depression, and the youth unemployment rate over 50 percent. This can’t go on — and the realization that it can’t go on is what is sending Spanish borrowing costs ever higher.
In a way, it doesn’t really matter how Spain got to this point — but for what it’s worth, the Spanish story bears no resemblance to the morality tales so popular among European officials, especially in Germany. Spain wasn’t fiscally profligate — on the eve of the crisis it had low debt and a budget surplus. Unfortunately, it also had an enormous housing bubble, a bubble made possible in large part by huge loans from German banks to their Spanish counterparts. When the bubble burst, the Spanish economy was left high and dry; Spain’s fiscal problems are a consequence of its depression, not its cause.
Nonetheless, the prescription coming from Berlin and Frankfurt is, you guessed it, even more fiscal austerity.
This is, not to mince words, just insane. Europe has had several years of experience with harsh austerity programs, and the results are exactly what students of history told you would happen: such programs push depressed economies even deeper into depression. And because investors look at the state of a nation’s economy when assessing its ability to repay debt, austerity programs haven’t even worked as a way to reduce borrowing costs.
What is the alternative? Well, in the 1930s — an era that modern Europe is starting to replicate in ever more faithful detail — the essential condition for recovery was exit from the gold standard. The equivalent move now would be exit from the euro, and restoration of national currencies. You may say that this is inconceivable, and it would indeed be a hugely disruptive event both economically and politically. But continuing on the present course, imposing ever-harsher austerity on countries that are already suffering Depression-era unemployment, is what’s truly inconceivable.
So if European leaders really wanted to save the euro they would be looking for an alternative course. And the shape of such an alternative is actually fairly clear. The Continent needs more expansionary monetary policies, in the form of a willingness — an announced willingness — on the part of the European Central Bank to accept somewhat higher inflation; it needs more expansionary fiscal policies, in the form of budgets in Germany that offset austerity in Spain and other troubled nations around the Continent’s periphery, rather than reinforcing it. Even with such policies, the peripheral nations would face years of hard times. But at least there would be some hope of recovery.
What we’re actually seeing, however, is complete inflexibility. In March, European leaders signed a fiscal pact that in effect locks in fiscal austerity as the response to any and all problems. Meanwhile, key officials at the central bank are making a point of emphasizing the bank’s willingness to raise rates at the slightest hint of higher inflation.
So it’s hard to avoid a sense of despair. Rather than admit that they’ve been wrong, European leaders seem determined to drive their economy — and their society — off a cliff. And the whole world will pay the price.
Πηγή
http://www.nytimes.com/2012/04/16/opinion/krugman-europes-economic-suicide.html?_r=1&ref=paulkrugman
Πηγή