Ο ινδός εργάτης και ο Μπέπε Γκρίλο:Γιατί η δουλειά ενός εργάτη στην Ινδία μπορεί να προκαλέσει τη χρεοκοπία της Ιταλίας...
(...)
οι επενδυτές γύρισαν την πλάτη στη ζώνη του ευρώ και στην ΕΕ συνολικά.
Πέρασαν δε το μ ή ν υ μ α ότι κάθε προσπάθεια επιβολής περιοριστικών μέτρων από την πλευρά της ΕΕ θα οδηγούσε σε μεγαλύτερη φυγή του κεφαλαίου προς χώρες όπου τα συνδικάτα ήταν από αδύναμα έως ανύπαρκτα, η εργασία φθηνή και τα καθεστώτα πρόθυμα να δώσουν τα πάντα στους επενδυτές.
(...)
Ούτε ο Μπέπε Γκρίλο ούτε ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι. Το πολιτικό αποτέλεσμα στις εκλογές της Ιταλίας το καθόρισαν ένας ινδός εργάτης χαλυβουργίας, μια κινέζα εργαζόμενη στην εταιρεία Meiko Electronics, αλλά και μια ομάδα αγχωμένων Γερμανών Χριστιανοδημοκρατών. Μπορεί να μην ακούγεται λογικό. Αλλά μάλλον είναι.
Η «βάρβαρη λιτότητα», η οποία αποτελεί τον αποκλειστικό λόγο που απέκτησαν πολιτική ισχύ οργανώσεις όπως η Χρυσή Αυγή και το Κίνημα των Πέντε Αστέρων του Μπέπε Γκρίλο, επιβλήθηκε στην Ευρώπη ως το «απαραίτητο φάρμακο» για την αντιμετώπιση των μεγάλων δημοσιονομικών ελλειμμάτων και του μεγάλου δημόσιου χρέους. Κυρίως επιβλήθηκε προκειμένου να μη χάσουν οι αγορές την πίστη τους στη δυναμική της ευρωζώνης και του ευρώ.
Η γερμανική ανάγνωση, η οποία είναι και η επίσημη ευρωπαϊκή θέση, επιμένει πως τα επιβαρημένα δημοσιονομικά μεγέθη, και ειδικά η μεγέθυνση του χρέους σε κράτη όπως η Ελλάδα, προήλθαν από την υποχώρηση της οικονομικής ανάπτυξης, τη μείωση της ανταγωνιστικότητας αλλά και το έλλειμμα παραγωγικότητας ως αποτέλεσμα της μη έγκαιρης εφαρμογής των απαραίτητων διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Αυτή είναι η επίσημη θέση της Ευρώπης και με τον τρόπο αυτόν ερμηνεύει την εκτίναξη των δίδυμων ελλειμμάτων (δημοσιονομικού και τρεχουσών συναλλαγών) στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες. Αλλά αυτό είναι μια υπεραπλούστευση. Οι λόγοι είναι πιο σύνθετοι και σχετίζονται αφενός με την κινητικότητα του κεφαλαίου και αφετέρου με τη δομή της ευρωζώνης.
Ας δούμε το θέμα της δομής της ευρωζώνης: πλέον είναι διαπιστωμένο ότι η Οικονομική και Νομισματική Ενωση και το ευρώ είχαν και έχουν σχεδιαστικά ελαττώματα. Ο Ούλριχ Πρόις, ο επιφανέστερος διανοητής των Γερμανών Πρασίνων, παραχώρησε συνέντευξη στο «Βήμα» (24.2.2013) και τόνισε με παρρησία ότι το σχέδιο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης στηρίζεται στη λανθασμένη υπόθεση της συνεχούς ανάπτυξης της οικονομίας, υπόθεση στην οποία βασίζεται και η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη. Με άλλα λόγια, ο Πρόις υπογράμμισε ότι η Ευρώπη δεν είχε πλάνο αντιμετώπισης κρίσεων και ότι η αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ θα δοκιμάζεται όσο παραμένει η ύφεση.
Μια άλλη πτυχή της ευρωπαϊκής κρίσης έχει να κάνει με την κινητικότητα του κεφαλαίου. Οι διεργασίες που οδήγησαν στην ΟΝΕ βασίστηκαν σε αντιλήψεις που επικρατούσαν το 1979, όταν ενεργοποιήθηκε το ευρωπαϊκό νομισματικό σύστημα, με αποτέλεσμα να μη λαμβάνουν υπόψη τον μελλοντικό μετασχηματισμό της παγκόσμιας οικονομίας. Η Συνθήκη του Μάαστριχτ και το Σύμφωνο Σταθερότητας της ΕΕ (1992) αποδείχθηκε στην πράξη πως δεν ήταν αρκετά για να διασφαλίσουν τις ευρωπαϊκές οικονομίες σε μια περίοδο που ο παραγωγικός εκσυγχρονισμός της Κίνας, της Ινδίας και της Βραζιλίας ήταν ραγδαίος.
Ειδικά μετά την κρίση του 2008, όποτε και έπαψε η επίπλαστη ευφορία που είχαν προκαλέσει διάφορες χρηματοοικονομικές «φούσκες», οι επενδυτές γύρισαν την πλάτη στη ζώνη του ευρώ και στην ΕΕ συνολικά. Πέρασαν δε το μήνυμα ότι κάθε προσπάθεια επιβολής περιοριστικών μέτρων από την πλευρά της ΕΕ θα οδηγούσε σε μεγαλύτερη φυγή του κεφαλαίου προς χώρες όπου τα συνδικάτα ήταν από αδύναμα έως ανύπαρκτα, η εργασία φθηνή και τα καθεστώτα πρόθυμα να δώσουν τα πάντα στους επενδυτές.
Μπορεί κατά το διάστημα 2001-2008 το μέσο μισθολογικό κόστος στην Ελλάδα να αυξήθηκε κατά 40%, ως αποτέλεσμα των χαμηλών επιτοκίων που εκτίναξαν το δημόσιο και το ιδιωτικό χρέος, αλλά δεν ήταν αυτό το βασικό πρόβλημα της Ελλάδας. Το πρόβλημα ως έναν βαθμό ήταν ότι το ευρώ ήταν ανατιμημένο νόμισμα και δεν βοηθούσε – και δεν βοηθά – την ελληνική ανταγωνιστικότητα. Περισσότερο σημαντικό, ωστόσο, είναι ότι το παραγωγικό μοντέλο της χώρας παρέμεινε αμετάβλητο σε μια εποχή κατά την οποία η παραγωγή εκσυγχρονιζόταν διεθνώς και στην πρωτοπορία βρίσκονταν χώρες τεχνολογικά εξελιγμένες. Αλλά αντίστοιχο πρόβλημα αντιμετώπισαν και άλλες ευρωπαϊκές οικονομίες, οι οποίες εγκλωβίστηκαν και αυτές στην παγίδα της πλασματικής οικονομικής ανάπτυξης που προκάλεσαν τα χαμηλά επιτόκια και η έκρηξη της ιδιωτικής κατανάλωσης, παραμελώντας τον εκσυγχρονισμό τους.
Σήμερα που δεν υπάρχουν ο χρόνος και το χρήμα για να προχωρήσει ο εκσυγχρονισμός του παραγωγικού μοντέλου σε οικονομίες όπως η ελληνική, η πορτογαλική, η ισπανική και η ιταλική, η Ευρώπη επιβάλλει παντού την εσωτερική υποτίμηση και το ξεπούλημα κρατικών επιχειρήσεων και υποδομών, εκτιμώντας πως με τον τρόπο αυτόν θα προσελκύσει επενδυτές. Ισως και να το πετύχει ως έναν βαθμό. Αλλά, και πάλι, αυτό δεν θα έχει διάρκεια, αν ενδιάμεσα δεν υιοθετηθούν σύγχρονες μέθοδοι παραγωγής και δεν μεταφερθεί στην ΕΕ υψηλή τεχνογνωσία.
Για όσο διάστημα, λοιπόν, ο Κινέζος τροφοδοτεί την Apple με πλακέτες κυκλωμάτων, ο Ινδός είναι ο βασικός προμηθευτής της Αμερικής σε επεξεργασμένο χάλυβα και η Γερμανία επιμένει στο ακριβό ευρώ, η οικονομία της ζώνης του ευρώ και η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη δεν έχουν κανένα μέλλον.
*Δημοσιεύθηκε στο ΒΗmagazino την Κυριακή 3 Μαρτίου 2013