Φόβος πάνω από το Βερολίνο









Έχουν στέρεα βάση. Οι ελληνικές αξιώσεις για ατομικές αποζημιώσεις, κρατικές επανορθώσεις, καθώς και για την εξόφληση του αναγκαστικού κατοχικού δανείου από τη Γερμανία είναι ιστορικά και ηθικά πλήρως δικαιολογημένες. Η νομική τους αμφισβήτηση από το Βερολίνο δεν μειώνει στο παραμικρό την ισχύ τους.
Τα γεγονότα σε περίληψη: Η μεταπολεμική Γερμανία δεν έχει πληρώσει δεκάρα για επανορθώσεις, καθώς και για τα χρέη που σύναψε κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου.  Με τη διμερή συμφωνία του 1960, η Ελλάδα πήρε όλα και όλα 115 εκατομμύρια μάρκα για ατομικές αποζημιώσεις  – όχι για επανορθώσεις. Εκείνα που έχει εξοφλήσει πλήρως (σε αυτά αναφέρεται μάλλον ο Αλέξης Τσίπρας όταν κάνει αναφορά στους λίαν ευνοϊκούς όρους της αποπληρωμής τους) είναι τα χρέη της πριν και μετά τον πόλεμο. Τα χρέη του πολέμου έμειναν χάρη στη συνθήκη του Λονδίνου το 1953 στα χαρτιά και επρόκειτο να εξοφληθούν μετά τη σύναψη μιας συνθήκης ειρήνης της ηττημένης Γερμανίας με τις νικήτριες δυνάμεις. Το σύμφωνο 2+4 του 1990 (ανάμεσα στα δυο τότε γερμανικά κράτη, τις ΗΠΑ, τη Σοβιετική Ένωση, τη Μεγάλη Βρετανία και τη Γαλλία) που οδήγησε στην επανένωση της Γερμανίας,  δεν ονομάσθηκε ποτέ σύμφωνο ειρήνης  - ύστερα από επιμονή των Γερμανών και σε συμπαιγνία με τις 4 νικήτριες δυνάμεις. Έτσι δεν δημιουργήθηκε εκείνο το νομικό πάτημα, πάνω στο οποίο θα μπορούσε να στηριχθούν και τυπικά οι απαιτήσεις των υπόλοιπων «νικητριών» χωρών. Τα χρέη «παραγράφηκαν» μονομερώς από τη Γερμανία.  Και από τότε μαίνεται η διαμάχη σχετικά με το αν το σύμφωνο 2+4 υπέχει ντε φάκτο θέση συμφώνου ειρήνης, όπως υποστηρίζουν οι θιασώτες των επανορθώσεων, ή όχι, όπως διατείνονται οι γερμανικές κυβερνήσεις. Κλείνει η περίληψη.
Το ότι έχει κανείς το δίκιο με το μέρος του δεν σημαίνει όμως ότι και θα το βρει. Κι αυτό ιδιαίτερα σήμερα. Ο συσχετισμός δυνάμεων δεν ήταν ποτέ χειρότερος σε βάρος της Ελλάδας. Τυχόν άμεση έγερση του θέματος από την ελληνική κυβέρνηση, όπως προσδοκούν, ή εύχονται πολλοί, θα μπορούσε εύκολα να καταλήξει σε φιάσκο. Γι αυτό και θριαμβολογίες του τύπου: «Μπορούμε να κερδίσουμε την υπόθεση σε 15-20 ημέρες, το πολύ σε ένα μήνα» (Μανώλης Γλέζος) δείχνουν πλήρη παρανόηση της κατάστασης.
Το θέμα, όπως τονίζεται από όλες τις πλευρές, είναι πολιτικό. Όμως η πολιτική δεν είναι σκέτη διπλωματία. Είναι και η στάση των λαών. Ο κ.Γλέζος το παίρνει αυτό υπόψη του – αλλά εντελώς μονόπλευρα. «Αν δημιουργήσουμε ένα πανεθνικό μέτωπο, θα πετύχουμε» λέει. Μόνο που αυτό δεν παίρνει υπόψη τα 80 εκατομμύρια των Γερμανών. Κι αυτοί ξέρουν: Όταν έρθει το γραμμάτιο από την Ελλάδα, θα είναι εκείνοι που θα κληθούν να το εξαργυρώσουν - όχι οι λίγες εκατοντάδες χιλιάδες τραπεζίτες, βιομήχανοι, και λοιποί επιχειρηματίες που αποτελούν κοινωνικά και οικονομικά τον νόμιμο συνεχιστή του γερμανικού Ράιχ και προς το συμφέρον των οποίων έγινε το 1939-1945 το μεγάλο μακελειό. Ανάλογα αρνητική θα είναι έτσι και η αντίδρασή τους – κάτι που θα ισοδυναμούσε με οριστική ταφόπετρα στις ελληνικές αξιώσεις.
Γι αυτό και κάθε ελληνικό αίτημα θα πρέπει να συνοδεύεται πάντα από αντίστοιχο μήνυμα προς τη μεγάλη πλειοψηφία των Γερμανών, ότι δεν είναι εκείνοι οι παραλήπτες του.
Με τι τρόπο θα ικανοποιηθούν οι αξιώσεις – αν υπάρξει κάποτε συμφωνία γι αυτές – δεν είναι ξεκάθαρο. Μια δυνατότητα θα ήταν η σύσταση ενός ιδρύματος παρόμοιου με το EVZ (Μνήμη, Ευθύνη, Μέλλον) που ιδρύθηκε το 2000 με στόχο την αποζημίωση των σκλάβων εργασίας στη χιτλερική Γερμανία. Τα 5,2 δισεκατομμύρια ευρώ, που συγκεντρώθηκαν τότε σε δυο περίπου χρόνια προήλθαν κατά το ήμισυ από τη γερμανική κυβέρνηση, και κατά το άλλο ήμισυ από επιχειρήσεις που ήταν ενεργές τη ναζιστική περίοδο και είχαν κατά κανόνα «λερωμένη» τη φωλιά τους. Η συμμετοχή τους δεν ήταν βέβαια πάντα εντελώς εθελούσια: Αποφασιστικό ρόλο σε αυτό έπαιξε η απειλή της Ουάσινγκτον, ότι αν δεν «συμμορφωθούν» θα τους κλείσει τις πόρτες των αμερικανικών αγορών.
Τα πράγματα με την Ελλάδα είναι ασφαλώς διαφορετικά. Τα 5,2 δισ. για τους σκλάβους εργασίας αποτελούν μικρό κλάσμα των ελληνικών απαιτήσεων. Και η αμερικανική κυβέρνηση, που συνυπέγραψε το σύμφωνο 2+4 δεν θα ασκήσει πιθανότατα πίεση στις γερμανικές επιχειρήσεις, να συμμετάσχουν στην αποζημίωση της Ελλάδας. Το πιο πιθανό είναι λοιπόν, ότι αν αποφασιστεί κάποτε η παροχή της, αυτή θα πέσει αποκλειστικά στις πλάτες του γερμανικού κράτους. Αλλά και σε τέτοια περίπτωση, η ελληνική πλευρά θα έπρεπε να διαμηνύσει στους γερμανούς πολίτες, ότι δεν επιθυμεί να προκαλέσει με αυτό την πιθανή περικοπή των συντάξεών τους, ή άλλων κοινωνικών παροχών. Τα χρήματα θα έπρεπε να έρθουν από κονδύλια του προϋπολογισμού, που δεν θίγουν  άμεσα τα συμφέροντά τους. Έτσι θα υπογράμμιζε ότι δεν τους «σνομπάρει» κατά το μότο: «Πίσω από μας το χάος».
Το μέλλον είναι βέβαια άδηλο. Με μια Αθήνα στο «χώμα» και με ένα πανίσχυρο Βερολίνο στο σβέρκο της, τα πράγματα είναι κάθε άλλο παρά ενθαρρυντικά. Ένας λόγος παραπάνω έτσι για την ελληνική κυβέρνηση να έχει τουλάχιστον ξεκάθαρες θέσεις.  Κι αυτές εμφανώς δεν υπάρχουν. Το αντίθετο μάλιστα: Η κήρυξη του υλικού, που στηρίζουν το αίτημα για επανορθώσεις, σε «απόρρητο» υπόσχεται μόνο σκοτάδι και καταχνιά. Το ίδιο και οι αόριστες δηλώσεις του Δημήτρη Αβραμόπουλου περί καλής προετοιμασίας του θέματος στη βάση γνωμάτευσης της νομικής υπηρεσίας του κράτους. Τέτοιες υπεκφυγές υποδηλώνουν ότι η πολιτική βούληση δεν προϋπάρχει, αλλά ότι γίνεται μπαλάκι στα χέρια των νομικών.
Η χρόνια αναποφασιστικότητα της Αθήνας (δεν πρόκειται για σημερινό φαινόμενο, αλλά αφορά σε όλες τις ελληνικές κυβερνήσεις μετά το 1990) είναι φυσικά ορατή και στο Βερολίνο. Και όσο πιο έκδηλη είναι, τόσο μεγαλύτερος είναι και ο εφησυχασμός των γερμανών πολιτικών, που προφανώς σκέπτονται, ότι με τέτοια άτολμη και άνευρη αθηναϊκή ελίτ δεν έχουν να φοβηθούν τίποτα.
Παρόλα αυτά, ο φόβος πλανάται τις τελευταίες ημέρες πάνω από το Βερολίνο. Η είδηση για την ύπαρξη του «απόρρητου» εγγράφου  προκάλεσαν πανικό. Όχι επειδή οι γερμανοί ιθύνοντες φοβήθηκαν κάποια στροφή 180°  του Αντώνη Σαμαρά στο θέμα, ή μια μαχητική προβολή του ζητήματος από τον κ.Τσίπρα. Αλλά επειδή φοβούνται το ίδιο το ζήτημα και θέλουν να αποφύγουν και την πιο έστω «δειλή» ανακίνηση του. Κι αυτό για τρεις λόγους  (βλέπε «Βήμα της Κυριακής» 14.04.2013):
-   Πρώτον, επειδή η όποια αξίωση για επανορθώσεις θα αναστάτωνε την ευρωπαϊκή ατζέντα, που οι Γερμανοί τη θέλουν επικεντρωμένη αποκλειστικά στο ευρώ.
-    Δεύτερον, επειδή οι ίδιες αξιώσεις θα άνοιγαν την όρεξη και άλλων χωρών, που είχαν βρεθεί υπό τη ναζιστική μπότα. Αυτό, δυνητικά, θα ανέβαζε το κόστος για τη Γερμανία σε πολλά τρισεκατομμύρια ευρώ. Μια σύντομη σύγκριση με την Ουκρανία δείχνει τις διαστάσεις του θέματος:  Ο θάνατος από πείνα 300000 και πάνω ατόμων το 1942 στην Ελλάδα ήταν αποτέλεσμα μιας άφρονης οικονομικής πολιτικής των δυνάμεων Κατοχής, που απέκοψε τη χώρα από τον εφοδιασμό με τρόφιμα° ο θάνατος ενός πολλαπλάσιου αριθμού Ουκρανών για τον ίδιο λόγο, αντίθετα, ήταν προϊόν μια σχεδιασμένης και συστηματικά εφαρμοσμένης τακτικής, που απέβλεπε στη μαζική εξόντωσή τους. Αντίστοιχα μεγαλύτερες θα μπορούσαν να είναι έτσι και οι ουκρανικές απαιτήσεις για αποζημιώσεις και επανορθώσεις σε αυτόν τον τομέα. 
-    Ο τρίτος λόγος είναι το «απρόβλεπτο» του Αντώνη Σαμαρά. Όσο και να τον θεωρούν «δικό» τους άνθρωπο, οι Γερμανοί ξέρουν ότι δεν είναι εντελώς του «χεριού» τους και ότι για λόγους αυτοσυντήρησης θα μπορούσε να τους επιφέρει δυσάρεστες εκπλήξεις. Και το θέμα των επανορθώσεων προσφέρεται όσο κανένα άλλο γι αυτό, επειδή, πρώτον,  είναι το ίσως δημοφιλέστερο στην Ελλάδα, δεύτερον, το εκμεταλλεύονται αφειδώς τα άλλα κόμματα, και τρίτον, θα εμπλούτιζε το προφίλ του με μια νέα εθνικοπατριωτική νότα –  πολιτικά θολή μεν, προπαγανδιστικά αποτελεσματική δε.
Με φόντο αυτές τις εξελίξεις είναι φανερό, ότι οι Γερμανοί θα πρέπει να μάθουν να ζουν στο μέλλον με τον «ελληνικό φόβο». Και μόνο η ύπαρξη του «απόρρητου» εγγράφου (και των διαρροών που το συνοδεύουν) φτάνει για να τους χαλάει τον ύπνο. Κι αυτό επειδή ξέρουν, ότι όσο εύκολα κι αν μπορούν να διαχειριστούν το θέμα με την Ελλάδα, άλλο τόσο δύσκολο θα είναι να το ελέγξουν από τη στιγμή που θα μπει στη διεθνή ατζέντα.
Στο κομβικό αυτό σημείο είναι βασικό να μην υπάρξει προχειρότητα και βιασύνη. Το «ελληνικό χαρτί» δεν επιτρέπεται να καεί για τέτοιους λόγους. Τυχόν «παίξιμό» του από την τρικομματική κυβέρνηση θα είχε πάντως ολέθριες συνέπειες. Όχι μόνο λόγω του άνισου συσχετισμού δυνάμεων. Αλλά και επειδή η Νέα Δημοκρατία δεν πιστεύει πραγματικά (για ιστορικούς λόγους) στις αξιώσεις. Το αποτέλεσμα θα ήταν να φάει διπλή «πόρτα» - και από τους ψηφοφόρους και από το Βερολίνο: Η Άνγκελα Μέρκελ θα φρόντιζε πάντως να απαλλαγεί από εκείνους που για καιροσκοπικούς λόγους της βάζουν φωτιά στο σπίτι.
Παράλληλα, η αντιπολίτευση, ιδίως ο ΣΥΡΙΖΑ, θα έπρεπε να ξεχάσει τα περί σύμπηξης ενός «εθνικού μετώπου»: Με τους σοβινιστές των Ανεξάρτητων Ελλήνων  και το ξενοφοβικό τμήμα της Νέας Δημοκρατίας, που είναι και το πλειοψηφικό, δεν γίνεται χωριό σε ένα κατεξοχήν διεθνικό ζήτημα.
Το ερώτημα έτσι της «αποφασιστικής στιγμής» για την έγερση του θέματος παραμένει ανοικτό. Υπό τις συνθήκες του μνημονίου, ή μετά το μνημόνιο;: άδηλο. Σίγουρα όμως, η υπόθεση δεν πρόκειται να «περπατήσει» αν περιοριστεί στην Ελλάδα. Το παιχνίδι παίζεται και στη Γερμανία. Χωρίς την πίεση εκ των έσω, το Βερολίνο δεν πρόκειται να αποδεχθεί ποτέ έναν γνήσιο διακανονισμό των ελληνογερμανικών διαφορών. Γι αυτό είναι αναγκαία η επιστροφή στην πραγματική έννοια και πράξη της πολιτικής – ως ανάμιξη των πολιτών στις δικές τους υποθέσεις. Τα ελληνικά κόμματα (όσα θέλουν και μπορούν) θα πρέπει να πείσουν έμπρακτα τους γερμανούς πολίτες ότι οι ελληνικές αξιώσεις είναι δίκαιες και θεμιτές, και ότι δεν στρέφονται εναντίον τους. Αν δεν τους πείσουν έχασαν. Αν τους πείσουν όμως θα έχουν λύσει σε μεγάλο βαθμό των χρεών – εκείνων της Γερμανίας προς την Ελλάδα αυτή τη φορά, όχι αντίστροφα.

NIKOΣ ΧΕΙΛΑΣ

''ΒΗΜΑ''
15-4-2013






 ΣΧΕΤΙΚΑ



Fleischer Hagen : "Η Ελλάδα δίκαια απαιτεί πολεμικές αποζημιώσεις από τη Γερμανία"

Γερμανία: Ο μεγαλύτερος μπαταχτσής του εικοστού αιώνα;

 ΕΥΡΩΠΗ, ΣΚΟΤΕΙΝΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ...

 Ελλάδα-Γερμανία: ποιος χρωστάει σε ποιον; (1) Η διαγραφή του γερμανικού χρέους στο Λονδίνο το 1953

10 - 6 - 1944 : Massaker von Distomo ...